Doç. Dr. Sabri Berkem Ökten
İnfertilite Nedir?
İnfertilite yani kısırlık, kadın yaşı 35 üzerinde ise 6 ay, 35 altında ise 1 yıl süreyle düzenli ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamama durumudur. Çiftlerin yaklaşık %10-15 kadarı infertilite nedeniyle kliniklere başvurmaktadır.
Peki neden bekleme süreleri arasında kadın yaşına göre böyle bir fark vardır? Kadınlarda yaş ilerledikçe yumurta rezervi düşer (menopoz ile doğurganlık kaybolur), yumurta sayısındaki düşüşün yanı sıra yumurta kalitesi de bozulmaya başlar (ileri yaşlarda kromozomal anormalliklerin – Down Sendromu gibi – görülme sıklığı da bu nedenle artar). Yani yaş ilerledikçe azalmış yumurta sayısı ve kalitesi nedeniyle gebe kalma şansı azalmaktadır. Dolayısıyla genç bir kadın için ek araştırma ve tedavilere başlamak için 1 yıl kadar doğal yolla hamile kalma şansı için beklemek, çoğunlukla zaman kaybına neden olmaz. Ancak yaş ilerledikçe, gebeliği engelleyen altta yatan bir neden varsa araştırmak ve gerekirse bir tedavi için geç kalmamak adına 6 aydan uzun süre beklememek doğru olacaktır.
Neden çocuğumuz olmuyor?
Gebelik nasıl oluşur öncelikle kısaca bundan bahsedelim. Öncelikle gebelik için en önemli nokta, sağlıklı bir yumurta hücresi ile sağlıklı bir spermin bir araya gelebilmesidir. Yumurta hücresi yumurtalıkta gelişir ve yumurtlamayla birlikte fallop tüpüne doğru yol alır. İlişki sonrası vajinadaki milyonlarca spermden bazıları rahim ağzından geçer, geçebilenlerin bir kısmı rahime ulaşır ve bir kısmı da fallop tüpüne doğru yol alır ve yumurta hücresi ile burada karşılaşır. Spermlerden bir tanesi yumurta hücresi ile bir araya gelir ve döllenme gerçekleşir. Döllenmiş yumurta tüplerden rahim iç boşluğuna ilerler ve burada tutunmasıyla hamilelik süreci başlar.
Bu yoldaki bir veya daha fazla adımı etkileyen hormonal, anatomik ve diğer çeşitli nedenler infertiliteye yol açabilir.
Erkeğe Bağlı Nedenler: İnfertilite nedeniyle başvuran çiftlerde, %30 neden erkek kaynaklıdır. Çeşitli nedenlerle sperm sayısında, hareketliliğinde, şeklinde olan bozukluklar çocuk sahibi olamamaya neden olabilir. Ayrıca erektil disfonksiyon dediğimiz penisin sertleşememesi, penis deformiteleri de ilişkiye girmeyi zorlaştırarak doğal yolla çocuk sahibi olmayı engelleyebilir.
İleri Kadın Yaşı: Yumurta sayısı ve kalitesi düşer ve doğal yollarla döllenme ve sağlıklı bir embriyo oluşma şansı azalır. Günümüzde çocuk sahibi olmayı planlama yaşının eskiye göre daha ileri yaşlara kaymış olması ile infertilite kliniklerine başvuru sayısı da artmaktadır.
Azalmış Yumurtalık Rezervi / Erken Menopoz: Bazen yaş genç olsa da çeşitli nedenlerden dolayı yumurtalık rezervi düşük saptanır ve gebelik elde etme şansı düşer. Rutin jinekolojik muayenelerinizde yumurta rezerviniz hakkında bilgi edinmeyi unutmayın.
Fallop Tüplerinde Tıkanıklık: Rahim ve yumurtalıklar arasında bağlantıyı sağlayan tüplerin çeşitli nedenlerle tıkalı olması (geçirilmiş dış gebelik operasyonu, enfeksiyon…) nedeniyle sperm ve yumurta bir araya gelemez yani döllenme olmaz.
Yumurtlama Problemleri: İnfertilite nedeniyle başvuran kadınların %25’inde neden yumurtlama problemidir. Polikistik over sendromu, fazla veya düşük kilolu olmak veya hormonal düzensizliğe neden olan başka nedenler yumurtlama problemine neden olabilmektedir.
Endometriosis: Üreme çağındaki kadınların %10-15’inde endometriozis görülürken, infertilite şikâyeti olan kadınlarda bu oran yaklaşık %30’dur. Genellikle sancılı adet dönemi, kronik pelvik ağrı, ağrılı ilişki, infertilite gibi şikayetlere neden olsa da hiç bir bulgu göstermeyip rutin muayene esnasında farkedilebilir. Endometriozis bulunduğu yere göre yapışıklıklara veya tüplerde tıkanıklığa neden olup gebeliği engelleyebileceği gibi, yumurtalıkları tutması halinde (endometrioma – çikolata kisti) yumurta kalitesini ve sayısını olumsuz etkileyerek %30-50 oranında infertiliteye neden olabilir. Endometrioma ve infertilite ilişkisi hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Rahime Bağlı Nedenler (Uterin Faktör): Rahim içinde miyom veya polip gibi oluşumların varlığı embriyonun tutunmasına ve gebeliğe engel olabilir. Bazen geçirilmiş işlemlere (küretaj gibi) veya enfeksiyonlara bağlı rahim içi yapışıklıklar (adhezyon) meydana gelebilmekte ve yine embriyonun tutunacağı sağlıklı bir ortama engel olabilmektedir. Bir diğer neden ise yine sağlıklı bir gebelik oluşumunu engelleyecek, rahimde doğuştan olan şekil bozuklukları veya perde (septum) gibi durumların olmasıdır. Altta yatan nedene göre yapılacak cerrahi ile doğurganlık yeniden kazanılabilir.
Açıklanamayan İnfertilite: Bazen sperm değerleri normal, tüpler açık, yumurtlama normal, rahim yapısı normal olmasına, yani kadın ve erkekte görünür herhangi bir neden bulunmamasına rağmen gebelik elde edilememektedir. Bu durum infertil çiftlerin yaklaşık %15’inde görünmekte olup yardımcı üreme teknikleri ile gebelik elde edilebilmektedir.
Çocuk sahibi olmayı düşünüyorsanız öncesinde mutlaka rutin jinekolojik muayenenizi yaptırmayı unutmayın.